РЕЦЕНЗИЈА ЗА РОМАНОТ„ИЛАРИЈА“ ОД ИВОНА ПЕТРОВСКА

Пишува: Наташа Арсовска

...Ех,што е овој живот? Бунар без дно.Небо без ѕвезди.Љубов без

почит.Валута без вредност.Живот без искреност.Живот без здив...

Луѓето се злобни.Луѓето се себични.Одвратни!

Целиот свет е лага.Голема лага.Не можам повеќе,не сакам!Доста е!...

Почитувани, сме се запрашале ли некогаш како размислуваат нашите деца за

животот?И што е тоа толку силно што ќе натера едно девојче од 14 години да

размислува за тежината на животот и да го разголи до живот без здив?Која е таа

немерлива животна сила која во свеста на едно дете ќе изѕида бунар без дно,ќе ги

направи луѓето одвратни во светот на една бескрајна измислена лага?!

Дали сме им доволни на нашите деца? Дали доволно им се даваме и

посветуваме? Дали сме нивни потајни набљудувачи или поведени од ритамот на

„новото модерно“ дозволивме тие самите да се поистоветат со возрасните,да

размислуваат и да го осознаваат светот со од нив вдахната и отелотворена нова

животна димензија?

Општествените случувања последниве 30-тина години на глобално ниво донесоа

хаос во светот.Несомнено е дека во сите сфери од живеењето завладеа

несигурност,криза,немир и страв од „новото реално “кои на различни начини преку

различни механизми се одразија врз животот на луѓето од сите генерации.И

додека секој различно говори,мисли и сонува,сите исто плачеме кога некој ќе си

замине од нашите животи.Напуштеноста од драга и блиска личност и потрагата по

родителот боли на сите светски јазици, сите детски очи плачат со исти солзи и

прават море од исти желби.

Ивона е девојка која заедно со нејзините 14 години ќе се затвори во свој измислен,

но сепак реалистичен животен простор наречен роман и посакувајќи да побегне од

хаосот на суровата реалност, ќе се втурне во размислувања сама да создаде свој

поубав свет напишан на хартија.Ивона со своите животни премрежја ќе се соочи

на лист-хартија и ќе отелотвори лик пандан на нејзиното второ„јас“.На тој

книжевен лик Ивона ќе ги препише своите години на предизвици,желби за

патувања, мечти кон остварување на своите соништа и размислувања за

животот,но истовремено ќе му ја додели најтешката задача.Иларија-рационалниот

лик на девојка тинејџер во истоимениот роман на Ивона ќе треба да ја исполни

својата долгогодишна мисија и да го пронајде подзаборавениот лик на таткото кој

го напушта своето семејство од непознати причини во уште понепознати далечини.

...Мамо,какви биле очите на тато?-прашав.

На мајка ми ѝ се насолзија очите и само што не заплака.Молчеше така две

минути,додека пак Ален ме гледаше налутено.Тој набрзина стана од масата,си го

зема ранецот за тренинг и замина преку врата.

''Убави беа,како твоите душо.Такви беа.''-ме прегрна со тешка болка. Иако

мислеше дека јас таа болка не ја гледам,јас ја гледав многу добро.Сакав да

прашам каде е татко ми,но кога видов дека мајка ми не беше подготвена на овој

разговор,се почувствував виновно и замолчев...

Со Иларија ќе се соочиме веднаш на почетокот од романот,заедно со неа ќе ги

прошетаме лондонските улици,ќе киснеме под ист чадор од секојдневните

дождови и избезумено,без никакви одговори на поставените прашања, ќе го

бараме татко ѝ заедно со нејзините другарки-врснички.

...Гледаш ли дека судбината не довела токму во овој депресивен град каде што

облаците постојано плачат ,а луѓето мислат дека тоа е само дожд...

Но Иларија го сака дождот.

..Да бидам искрена,си ги сакав дождливите утра.Иако секој го сака топлото

сонце,јас го сакам дождот.Дождот за мене има некоја симболика на искреност,но и

тага.Имав сеќавање на една дождлива ноќ пред десет години.Но,причината за

љубовта кон дождот не беше таа.Едноставно,дождот го сакав затоа што неговата

симболика за мене означуваше солзи без траги.Кога велам без траги,мислам на

тоа дека колку дождот и да врне насекаде,тој пак ќе се исуши и едноставно нема

да остава трага зад себе.Секогаш кога ќе стоев на дождот,како да чувствував

солзи на безброј личности кои не можеле да се исплачат,па нивната тага се

претворила во дожд.Кога си го замислував тоа,често знаев да заплачам и

јас.Знаев дека барем тие луѓе нема сами да плачат и дека нивните солзи нема да

се заборават.

Иларија од перспектива на млад тинејџер за својот краток животен пат исполнет

со желби ќе рече:

...Секогаш се будам со помислата на тоа како може една желба да расте од ден на

ден.Иако за желбите на тинејџерите велат дека некогаш се само

бесмислица,многу грешат.

На пример,мајка ми имала желба како мала да живее во Лондон.И еве,сега

живее.Можеби била принудена да дојде тука,во дождливиот Лондон,но сепак

живее тука.Нели?

Љубовта кон пијаното ја имам всадено уште како мала.

Никогаш не дознав од кого сум ја наследила љубовта кон музиката,но знаев дека

музиката ги лечеше моите рани.

Првпат пијаното го допрев пред осум години.Звукот просто ме маѓепса со својата

нежност,а дури секој отсвирен тон имаше тежина со која човекот се бореше и во

минатото и сега...

Денешните тинејџери денеска сонуваат да имаат богати родители со кои ќе се

расфрлуваат насекаде.Ама тоа не се нарекува детство,нели?

Зарем детството е кога се добиваш на тацна,а никогаш не си се потрудил за

ништо? Ама сепак не ни треба да се чудам,денеска поважни се парите отколку

среќата и здравјето...

За една млада девојка,како што е Иларија,топлината на домашното огниште и

хармонијата на семејната сага е најважната и основна сврзувачка клетка во

општеството која се раѓа со љубов, живее, се размножува и се храни од љубов и

се уништува доколку љубовта не постои, или едноставно,исчезне.

...Ништо поубаво нема од тоа да си заедно со семејството.

Семејството е гнездо на љубовта,спокојот,почитта.Нормално е понекогаш да се

случат бури,лоши реакции.Но,семејството е еден за сите-сите за

еден.Совршенството наречено семејство,е нешто најскапоцено на светот.Каде и

да одиш,на семејството му се враќаш...

Најсилната,покрај вообичаените тинејџерски аспирации за безгранични

другарувања и споделувања искуства со врсниците, е желбата на Иларија посилна

од смислата на животот,да ја дознае тајната за исчезнувањето на нејзиниот татко и

неговото мистериозно заминување во непознат крај далеку од своето семејство.

...Ако сонцето е нашето семејство,тогаш кој е темниот облак?

За момент сакав да избегам што подалеку од оваа мрачна кутија која беше полна

со многу тајни во неа.Сакав да излезам надвор и да стојам храбро,дури без чадор

на дождот.Каде ли погрешив јас?

Дали ако почнам да истражувам за мојот татко ќе најдам некоја трага? Бев просто

збунета.Бев лута,многу лута на себе.

Иако мислев дека имам храброст за се,ова утро ми докажа дека не можам

секогаш да одговорам на предизвиците што ми ги дава животот.Едноставно,јас бев

само една тинејџерка која се бореше за една непозната вистина од својот живот.

Не знаев дали животот намерно ми ги поставуваше предизвиците.Па дури и да

почнам со истражување,дали воопшто ќе се соочам со самата вистина што ја

барам толку долг период.Дали ќе бидам спремна за тоа?...

Наративот на генерално реалистичниот и семеен роман добива димензија на

мистичност,трагање,талкање по клучот да се разреши мистеријата и да се дојде

до одговор на прашањето„Каде е татко ми?“

...Зборот татко ли толку тешко ти падна на засолзените очи?

-Можеби..

-Знам.

-Ова можеби не е пат за мене.Скршнав ли од патот мамо?

-Не.Ти си многу храбра девојка.Ни малку не го згреши патот.Ама за некои работи

можеби се уште не си емотивно подготвена,хм?

-А што ако сум подготвена за многу повеќе?

-Така ти се чини..Верувај ми.

-Да,како и секогаш..Мала сум за суровиов свет.

-Можеби се се случува со причина.Што велиш?

-Зарем постои причина цели 10 години да се молчи за се?

-Можеби така е најдобро нели?

-А ако почнам да чепкам по таа причина за тоа?

-Ќе се разочараш.

-Ама целиот живот е разочарување.Може и ова да помине.Имам многу

прашања,знаеш нели?...

Според Иларија и онака животот целосно се заснова врз фразата –„остави на

времето“.Тоа е единствениот сведок на се што поминало и предвесник на она што

допрва следува. Времето е нем сведок на хронологијата на настаните, на

спомените од минатото од детството и на плановите за иднината.Времето е во

постојана брканица и турканица низ едно циклично и неповторливо движење со

свој почеток и крај. Тоа одминува и не се враќа, како што нема да се врати таткото

на Иларија, туку ќе остави писмо за спомен:

''И тебе и децата ве сакам многу,но мораше темен облак да го сокрие нашето

сонце.Ќе биде тешка пловидбата без мене понатаму.Ќе има бранови,дождови.Но

ти си силна,ти можеш да одиш понатаму и без мене! Ве сакам.''

... Ех,мој животе!До кое дереџе може судбината да те доведе.Патуваш само како

некоја птица,де ваму-де онаму.Леташ и трагаш по спомените кои вечно се

изгубени,а мислиш дека се тука некаде...

Кај „Иларија“ се препознава контрастот како стилска фигура која има за цел да ја

возобнови љубовта кон родниот крај, кон Охрид, кон татковината,онаму каде што

се родила Иларија и каде што процветала љубовта меѓу нејзините

родители.Линијата на контрастот Лондон наспроти Охрид (здодевен дожд

наспроти сино блескаво езеро) е препознатлива не само во потрагата по барање

одговори за тоа каде е татко ѝ.Таму Иларија го наоѓа спокојот и мирот.Таму

Иларија ќе воздивне од напорното трагање и ќе им се препушти на спомените од

детството.

...Ех,Охриде мој.Мој убав граду.Градот на мирот и спокојството на

галебите.Местото каде што јас сум среќна и местото каде јас се претворам себеси

како слободна птица в лет...

Лирските елементи во прозното дело на Ивона се скриени во разиграните бранови

на Охридското Езеро,во треперливите крошни од дрворедите нанижани покрај

езерскиот брег додека Иларија си ги средува чувствата од возбудливите

доживувања и настани на крајбрежјето.Освен длабоко искажаните чувства на мир,

спокој, среќа и задоволство што по толку години Иларија се враќа во Охрид,таа за

првпат по толку години ќе почувствува потреба од мала воздишка.

...На сите нас ни е потребна пауза од било што во животот.

Јас сум сведок дека пауза од самиот себе постои.Да,постои.

Постојат денови каде што ќе спиеш и ќе бегаш од себеси.А,постојат и ноќи во кои

се криеш од спомените,од работите кои те демнеат.Но,верувајте ми.Не можеш да

се сокриеш од чувствата.Ти можеби можеш да бегаш од ноќите спиејќи,но сето тоа

те стигнува.

Потоа се прашуваш:Што е тоа што го гледам во огледалото?

Тоа си ти.Тоа суштество од кое бегаш.Да,тоа си ти.

Ти се гледаш во огледалото и просто не можеш да поверуваш дека си различна

личност.

Самодовербата ти паѓа на нула.Потоа,тивко и ти пропаѓаш,мислејќи дека е

периодично.Но,не е.

Се уништуваш свесно.Свесно,бегајќи од суровите вистини и од суровата

судбина,се уништуваш.

Се фрлаш себеси на дно.На дното од целиот твој свет.

Дали ти навистина мислиш дека ќе излезеш од тој свет како зандана направен?

Можеби можеш.Но,твојот сјај веќе нема да сјае како порано.Ќе бидеш личност без

зрак на сонцето.

На верандата во дворот Иларија случајно ќе го слушне разговорот помеѓу мајка ѝ

и дедо ѝ.Ќе разговараат за нејзиниот татко.Упорноста во потрагата ќе ѝ помогне да

открие дека Иларија е сакано дете,дека нејзините родители се сакале, дека не се

разделиле поради отсуство на љубов.Делумно задоволна и навидум

среќна,вистинската причина за заминувањето на нејзиниот татко Иларија ќе ја

открие во вториот дел од романот, за кој искрено се надевам дека многу бргу ќе го

доживее светлото на денот и ќе блесне исто како што денес блеска озареното

лице на Ивона под зраците на мајското сонце.

Идејната порака на романот е дека:

...Никој не може да те сака повеќе од себеси,верувај ми,никој!

Ако ти сам не се сакаш,тогаш немаш потреба да бараш другите да те сакаат.Ти го

привлекуваш тоа на твојот начин,на начинот на кој зрачиш.Од тебе зависи дали ти

ќе се затемниш заедно со душата или ќе леташ како птица в лет со полни гради

воздух.

Ме разбираш ли? Немој никогаш ама никогаш,себеси да се изгубиш.Ќе се

случуваат многу работи од кои ќе излезеш на крајот,но само ако се имаш

себеси.А,ако се немаш себеси,тогаш немаш излез од ништо.Немаш спас од

темнини,од рушевини кои сам ги рушиш.А,ако се бориш знаејќи колку тешко може

да биде,ти си херој.Ти си лав што се бори за себеси.

Понекогаш и не вреди да се бориш за другите,тие секако нема тоа да го

разберат.Бори се за себе.Затоа што,само ти ќе се гледаш на огледалото кога ќе си

сам...

Човекот својот живот може да го разбира на свој начин.За Иларија,животот

претставува неправда.

Чудно,нели? Ама,такви се околностите во кои Иларија живее.Просто,животот ја

тера да се соочи со многу неправди кои и се сторени.Не може секој човек да ги

заборави раните.Па,раните и не се забораваат.А,и да се забораваат,многу време

им треба.

Тоа пече.Пече и боли секој пат кога ќе помислиш на таа рана.Но,ако човекот не си

ја чепка раната,нема да го боли.Се чини многу едноставно кога тоа ќе го

изговориш.Но,не е така.Не е работата само на зборови да е лесно,ако срцето

страда.Не,само срцето,туку и душата.Боли тоа.Емоционалната болка многу повеќе

боли од физичката болка.

На пример:Ќе паднеш на колено,ќе се изгребеш.Ќе ставиш фластер,ќе помине.

Ама ова другото?Како ќе помине? Зарем,на душата ќе и ставиш фластер?

Можеби ќе и ставиш фластер,но нема целосно да се залечи.Пак ќе чувствуваш

болка,нема тоа да го заборавиш.Па,како болката да се заборави? Не може.Боли

душата,трне срцето,болат очите,болат нозете.Одиш,а исто како да стоиш.Се

вртиш,нема каде да одиш.Фластерот не помогнал.

Немој да очекуваш секоја болка да трае еден ден.Таа може да трае со

години.Можеш со години да бришеш солзи.Можеш и низ солзите да се

насмееш.Ама таа насмевка ќе вреди.Ќе се сеќаваш како низ солзи си извадил

насмевка.

Кога ќе ја читаш оваа книга,пробај да заживееш со емоциите на Иларија.Таа ќе ти

каже,што значи да плачеш и да се смееш во исто време.Ќе ти каже и како била на

дното,па како се издигнала.Ќе видиш.Многу работи ќе те научи

Иларија.Борбеноста нејзина и нејзината пожртвуваност ќе ти направат дилема.Ќе

ти раскажат како таа од пепелта,стана Пепелашка.

Ќе ја запознаеш длабоко во душата,во мислите.Ќе те прошета со своите кочии.И

тогаш ќе сфатиш,колку е храбра и колку едно девојче може да стане борбено на

четиринаесет години.Ќе видиш какви неправди од животот таа доби и ќе видиш

како таа наоѓаше излез од тие неправди наречени СУДБИНА или ЖИВОТ.